Er ligt een boek op mijn tafel, waarvan ik niet weet wat ik ermee moet. Als ik ernaar kijk, keert mijn maag. Het liefst zou ik het bij het oud papier stoppen. Dan is het weg. Het probleem is alleen, dat ik het keer op keer weer tegenkom op salontafeltjes van radeloze mensen met honden.
In het boek staat dat als een hond tegen je opspringt, hij dat doet om jou te ‘domineren’. Als je eet, eet dan zichtbaar eerst voor je hond, want dat is wat ‘de alpha’ doet. En de ‘alpha’ is per definitie agressief tegenoven zijn ‘ondergeschikten’, dus als jouw hond agressie vertoont, betekent dat dat hij denkt dat hij ‘de baas’ is.
Gruwel.

Ik baseer onderstaande bevindingen niet louter op eigen ervaringen en interpretaties, maar op wetenschappelijke onderzoeken die de afgelopen dertig jaar hebben plaatsgevonden, vaak onder leiding van bioloog John Bradshaw. Dankzij deze onderzoeken weten we sinds afgelopen decennia dat onze gedomesiceerde honden weinig interesse hebben in fabeltjes als bovenstaande. Het wordt dan ook hoog tijd dat we er met z’n allen naar beginnen handelen.
“The wolf pack, always the touchstone for the interpretation of dog behaviour, is now known to be a harmonious family group except when human intervention renders is dysfunctional.”
– John Bradshaw

Om te beginnen, werd aangenomen dat het gedrag van honden vergelijkbaar is met het gedrag van wolven, omdat de wolf de voorouder zou zijn van onze gedomesticeerde hond. Aan deze stelling is echter alles fout.
Het gedrag van wolven werd bestudeerd op een willekeurige groep wolven die in gevangenschap werd gehouden. De wolven waren amper of niet verwand, en werden geforceerd om binnen een onnatuurlijke omgeving en met een hoog stress niveau met elkaar te leven. Binnen deze groep werd er inderdaad veel agressie waargenomen, en ontstond er een schijnbare strijd om de ‘alpha’ status, waarbij ‘ondergeschikten’ kruiperig conflicten uit te weg gingen, vaak zonder succes.
Wat we sinds eind jaren 1990 weten, is dat de status ‘alpha’ eigenlijk synoniem is aan een begrip waar wij allemaal wel erg vertrouwd mee zijn, en dat is ouderschap. In de wetenschap spreekt men al jaren niet meer van wolvenroedels, maar van wolvenfamilies. We zien dat wolven in het wild louter een groep vormen als ze met elkaar verwand zijn. Er is dan een ouderpaar met hun kinderen, waarbij er geschillen zijn in leeftijd. Er zijn ouders, kinderen, broers en zussen, nonkels en tantes, en af en toe verschijnt er een stiefmoeder of -vader op het toneel, al is dat erg afhankelijk van de omgevingsfactoren en de individuele karakters.
Binnen deze families is er nauwelijks sprake van rivaliteit. Ouders weten nu eenmaal wat het beste is voor hun gezin. Dankzij hun ervaring weten zij het beste hoe ze de veiligheid kunnen waarborgen, hoe ze hun gezin van voedsel kunnen voorzien en hoe ze hun gezin het beste beschermen tegen gevaar.
Rivaliteit komt wel voor naar vreemde wolven toe, uit andere families. Het kan er dan behoorlijk lelijk aan toe gaan, omdat andere wolvenfamilies concurentie kunnen betekenen voor eigen voedselbronnen.
Het is dus absoluut gedateerd en onjuist om te stellen dat er binnen wolvencommunicatie ‘gestreden wordt om de alpha status’ en dat ‘agressie de norm is binnen communicatie’. Binnen wolvenfamilies heerst er duidelijke, vreedzame communicatie, waarbij kinderen de wijsheid van hun ouders respecteren en volgen.
“The mere fact that two species have considerable overlap in their DNA, does not mean that their behaviour will be the same. (…) A tiny change in DNA can lead to a huge change in behaviour.”
– John Bradshaw

Mensen schijnen er algemeen vanuit te gaan dat de hond rechtstreeks afstamt van de wolven zoals wij ze vandaag kennen. Echter wijst onderzoek uit dat dit niet het geval is, maar dat er sprake is van een gezamenlijke voorouder van wolf en hond, en dat beiden hieruit anders evolueerden. Een beetje zoals wij niet rechtstreeks afstammen van de gorilla, maar dat we wel een voorouder delen.
Dit betekent echter niet dat ons gedragsrepertoire gelijk is aan dat van de gorilla, net zoals het gedragsrepertoire van de hond niet gelijk is aan dat van de wolf.
De wolf van vandaag is in staat om in het wild te overleven, omdat hij natuurlijk op zijn schuwheid is geselecteerd. Wolven zoals wij ze ‘kennen’, zijn met recht mensenschuw, waardoor we pas sinds kort en dankzij huidige tracking systemen in staat zijn om het werkelijke gedrag van de wilde wolf te leren kennen.
Onze honden zijn geëvolueerd tot dieren die in staat zijn om met ons in communicatie te treden. Ze zijn eerder menselijk geselecteerd omwille van bepaalde vaardigheden en uiterlijke kenmerken, wat maakt dat hun gedragsrepertoire zich als het ware heeft aangepast naar succesvolle overlevingskansen binnen de samenleving met mensen.
Hoe sterk een husky qua uiterlijk op een wolf ook mag lijken, vergeet niet dat er tussen de gedomesticeerde hond en de voorouder van de hedendaagse wolf en hond, honderd duizend jaar aan evolutie zit. Hoe de husky de wereld interpreteert en hoe hij daarmee omgaat, kan dus sterk verschillen van de wolf. Het is dan ook onverantwoordelijk om aan te nemen dat beiden innerlijk dezelfde zijn.
“The whole point of having dogs as pets is for them to become friends, not slaves.”
– John Bradshaw

Nu we hebben kunnen vaststellen dat er wel degelijk een verschil is tussen het gedrag van wolven en honden, én dat er bij wolven eerder sprake is van een harmonieuze, vreedzame samenleving in familieverband, kunnen we verder kijken naar wat een hond een hond maakt.
Meestal zien we bij honden die gedrag vertonen dat vroeger als ‘dominant’ werd bestempeld, louter een verhoging van het stresshormoon. Een hond die agressie vertoont, tegen je opspringt, of ander gedrag vertoont dat wijst op negatieve of positieve opwinding, kampt meestal met een gevoel van stress. Het is aan ons, professionele honden coaches, om op een heldere manier en met behulp van recente wetenschappelijke kennis, te achterhalen wat de oorzaak is van deze stress, zodat we de mensen én de honden kunnen begeleiden naar een vriendelijkere, rustigere, veiligere en fijnere samenleving.

De meeste mensen die honden vandaag kopen of adopteren, doen dat omdat ze op zoek zijn naar een trouwe, lieve en grappige vriend. Misschien doen we er goed aan om hen niet te behandelen als kwade wolven in gevangenschap, maar als de vrienden die we vanuit ons buikgevoel aanvoelen. De talloze honden die op zulk een respectvolle, vriendelijke manier worden opgevoed en behandeld, tonen aan dat dit idee helemaal niet zo gek is als het lijkt.
“Trust your gutt.”
– Ineke Vander Aa